Halka Arz Kavramı ve Hukuki Niteliği

Giriş

Payları halka arz olunabilen ve payları borsada işlem görebilen tek şirket türü anonim şirkettir. Payları halka arz edilmiş olan veya halka arz edilmiş sayılan anonim ortaklıklar, halka açık ortaklık olarak tanımlanır. Halka arz ise, daha geniş bir kavram olup sadece payların değil, tüm sermaye piyasası araçlarının (tahvil, varant, kira sertifikası v.s.) satın alınması için her türlü yoldan yapılan genel bir çağrı ve bu çağrı devamında gerçekleştirilen satışı ifade eder.

Halka açılma, bir anonim ortaklığın  kaynak ihtiyacını karşılamada başvurduğu bir “Doğrudan Finansman” yöntemidir. Şirketlerin paylarını halka arz etme şekli, farklı koşullara bağlı olarak değişebilmektedir. Şirketler, mevcut sermayeyi temsil eden paylarının bir kısmını ortak satış şeklinde halka arz edebildiği gibi sermaye artırımı yoluna giderek mevcut ortakların yeni pay alma haklarını kısıtlamak suretiyle de halka arzı tercih edebilir veya her iki yöntemi birlikte uygulayabilir. Halka arz ile birlikte, şirketin sermayesi artacağından bu artışın, şirkete sağladığı mali imkanlar, şirketin faaliyetlerini genişletmesine ve büyümesine yardımcı olabilir.

İzahname

Sermaye piyasası araçlarının halka arz edilebilmesi veya borsada işlem görebilmesi için izahname hazırlanması ve hazırlanan bu izahnamenin onaylanması gerekir. İzahname; Sermaye Piyasası Kanunu uyarınca halka arz edilecek ve borsada işlem görecek araçlar için Sermaye Piyasası Kurulu tarafından onaylanması zorunlu olan belgedir. Sermaye piyasası araçlarının halka arz edilmeksizin ihraç edilmesi durumunda ya da yurtdışında gerçekleştirilecek ihraçlarında ise izahname hazırlama yükümlülüğü söz konusu olmayıp bunun yerine ihraç belgesi düzenlenmesi gerekmektedir.

Halka Arzın Maliyeti

Halka açılmanın şirketlere maliyetinin başlıca unsurlarını 3 başlık altında toplamak mümkündür:

• Yetkili Kuruluşlara Ödenen Ücretler: Şirket, halka arz tutarının büyüklüğüne, verilen aracılık hizmetinin türüne göre değişen oranlarda, halka arzın toplam tutarı üzerinden halka arza liderlik eden yetkili kuruluş ile varsa diğer konsorsiyum üyesi yetkili kuruluşlara aracılık komisyonu ödemektedir. Söz konusu ücretler ihraçcı kuruluş ile yetkili kuruluş arasında yapılan aracılık sözleşmesi ile tespit edilmektedir.
• Kurul’a Ödenen Ücretler: Kurulca ihracına onay verilen ve satışı yapılacak olan payların ihraç değerinin binde ikisi (%0,02) tutarında Kurul ücreti ödenmektedir. Ancak payların ilk halka arzında, payların halka arz fiyatı ile nominal değeri arasındaki farka ilişkin kısmı için hesaplanan Kurul ücreti binde bir (%0,01) olarak uygulanır. Ayrıca, payların ilk halka arzında ortaklığın satışı yapılmayacak paylarının nominal değeri üzerinden binde iki tutarında Kurul ücreti alınır.
• Diğer Maliyet Unsurları: Borsa, MKK ve Rekabet Kurulu ücretleri, Bağımsız denetim kuruluşuna bağımsız denetim raporları için ödenen ücretler, Yurtdışı ve yurtiçi tanıtım masrafları, Reklam vb. diğer masraflar. 

Hukuki Niteliği

Halka arzın hukuki niteliği; Sözleşme Hukuku, Ticaret hukuku ve Sermaye hukuku açısından ayrı ayrı ele alınmalıdır. Sözleşme hukuku açısından halka arz, bir icap niteliğindedir. Şirket ile yatırımcılar arasında, hisse senetlerinin satışına ilişkin bir anlaşma yapılır. Bu anlaşma, halka arz izahnamesi ile düzenlenir. Ticaret hukuku açısından halka arz, bir ticari işlemdir. Şirket, halka arz ile birlikte ticaret hukuku kapsamındaki yükümlülüklerini yerine getirmek zorundadır. Sermaye piyasası hukuku açısından ise halka arz, bir sermaye piyasası işlemidir. Halka arz ile birlikte, şirket, SPK’nın belirlediği düzenlemelere uymak zorundadır.

Hukuki Sonuçları 

Halka arzın hukuki sonuçları; halka arz olan anonim ortaklık ile yatırımcı için farklı sonuçlar doğurmaktadır. Halka arz olan anonim ortaklık;  halka arz edilen hisse senetlerine ilişkin olarak yatırımcılarına karşı şeffaflık ve sorumluluk yükümlülüklerini yerine getirmenin yanı sıra SPK’nin belirlediği düzenlemelere uymak zorundadır. Bununla birlikte yatırımcılar; halka arz olunan hisse senetlerini satın alarak ortaklığın hissedarı olurlar. Hisse senetlerinin artması sonucu bu artıştan faydalanırlar. Aynı zamanda hisse senedini satın alan yatırımcı, ortaklığın mali durumu karşısında risk almaktadır. Bu nedenle, şirketin zarar etmesi durumunda, yatırımcılar da zarar edebilirler.

Sonuç olarak;  halka arz ile birlikte şirket ve yatırımcılar, farklı hukuk dallarından kaynaklanan yükümlülüklerini yerine getirmek ve hukuki sonuçlarına katlanmak zorundadır.

Av. Abdulsamed Örnek

İndex Uluslararası Hukuki Danışmanlık A.Ş.

Yönetim Kurulu Başkanı