Değerleme Raporu

Bir işletmenin mal veya hizmetlerini bir başka işletmenin mal veya hizmetlerinden ayırt etmeye yarayan, kişi adlarından, sözcüklerden, şekillerden harflerden veya sayılardan oluşan her türlü işarete “marka” denir.

Ayrıca, 556 Sayılı Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde kararname’de  “Marka, bir teşebbüsün mal veya hizmetlerini bir başka teşebbüsün mal veya hizmetlerinden ayırt etmeyi sağlaması koşuluyla, kişi adları dahil, özellikle sözcükler, şekiller, harfler, sayılar malların biçimi veya ambalajları gibi çizimle görüntülenebilen veya benzer biçimde ifade edilebilen, baskı yoluyla yayınlanabilen ve çoğaltılabilen her türlü işaretleri içerir” şeklinde ifade edilmiştir.

Marka haklarına ilişkin hak düşürücü konular ve imtiyazlar bulunmamaktadır. Marka üzerinde her türlü tasarruf yetkisi yalnız marka sahibi tarafından kullanılabilir.

Marka çeşitli yönlerden aşağıdaki gruplara ayrılmaktadır

1. Ticaret markaları, hizmet markaları,
2. Ferdi markalar, garanti markaları, ortak markalar,
3. Tanınmış markalar,
4. Temsilci markaları,
5. Topluluk markası,
6. Uluslararası tescil (Madrid Protokolü). 

Ülkemizde Markaların tescili, korunması, sona ermesi ve bu konudaki diğer hususlar 556 sayılı Markaların Korunması Hakkındaki Kanun Hükmünde Kararname ile bu kararnamenin Uygulamasına Dair Yönetmelik ve Türk Patent Enstitüsü Başkanlığı’nca çıkarılan tebliğlere göre uygulanmaktadır.

Marka değerlemesinin kullanım alanları

1. Pazarlama performansı ve pazarlama bütçesinin dağılımı,
2. Şirket iç yönetimi,
3. Lisans ve “Franchising” işlemleri,
4. Borçlanma,
5. Mali tablolar,
6. Şirket devralma, satın alma ve birleşmeleri,
7. Davalar,
8. Rekabet incelemeleri,
9. Vergi planlaması,
10. İflas ve yeniden yapılanma,
11. Sigorta,
12. Prim ve ikramiye belirleme,
13. Stratejik planlama ve hedef belirleme

Dünyada Yapılan İşlemlerde Marka Değerlemesi Kullanım Alanları

1. İç kontrol ve performans ölçümü
2. Bütçeleme çalışmaları
3. Menkul kıymet ihracı
4. Şirket satın alma
5. Lisans ücreti belirleme
6. İkramiye belirleme
7. Markanın izinsiz kullanım bedelinin hesaplanması
8. Kredi teminatı 

Vergi Mevzuatı Açısından Değerleme 

 Markalar, İktisadi işletmeye dahil iktisadi kıymetler Vergi Usul Kanunu’nun değerlemeye ilişkin hükümlerine göre değerlenmektedir. V.U.K’ nun 269.maddesine göre;

1. Gayrimenkullerin mütemmim cüzleri ve teferruatı,
2. Tesisat ve makineler
3. Gemiler ve diğer taşıtlar,
4. Gayrimaddi haklar,
5. Gayrimenkuller

gibi değerlenmektedir.

Marka Değerlemesinde Finansal Modeller

1. Maliyete Dayalı Marka Değerleme
2. Piyasa Değerine Göre Marka Değerleme  
3. Sermaye Piyasalarına Dayalı Değerleme
4. İsim (Royalti) Haklarından Kurtulma Yöntemi
5. Fiyat Primi Yöntemi
6. Bileşik (Conjoint) Analiz Yöntemi
7. Markanın Artı Kazançlarını Dikkate Alan Diğer Yöntemler
8. Mali Oranlara Dayalı Olarak Yapılan Değerlemeler

Pazarlama Bakış Açısından Geliştirilmiş Modeller

1. Young&Rubicam (Brand Asset Valuator)
2. Millward Brown (BrandDynamics TM,BrandVoltageTM)
3. Total Research (EquiTrendTM)
4. Research International (Equity EngineTM)
5. Marka Varlığı 10 (The Brand Equity Ten)
6. Lippincott Mercer (Strategic Brand Assessment)
7. “EquityMap” Modeli
8. Ipsos Group (Equity*BuilderTM)

Karma Modeller 

1. Interbrand Yaklaşımı
2. Financial World Yaklaşımı
3. C. Nielsen Yaklaşımı
4. Brand Finance Yaklaşım
5. BBDO Modeli
6. Brand Rating Değerleme Sistemi
7. “Advanced Brand Valuation” Modeli
8. Sorgem Yaklaşımı
9. “Global Brand Equity Valuation” Modeli 

Markalar firmaların piyasa değerlerini belirleyen önemli unsurlardan bir tanesidir. Ancak markaların değeri aynı yıl içinde bile artan veya azalan bir şekilde dalgalı bir seyir izlemektedir. Çok değerli olan bir marka, çeşitli nedenlerle kısa bir süre içerisinde değersiz hale gelebilmektedir. Bu nedenle Marka değeri sürekli olarak değişmektedir. 

Markanın parasal değerini belirlemeye yönelik uygulamalar, marka değerinin en doğru nasıl hesaplanması gerektiği sorusunu da beraberinde getirmiştir. Uygulamada marka değerlemesi konusunda birçok matematiksel model olmasına rağmen, gerek şirketlerin farklı özelliklere sahip olması, gerekse maddi olmayan duran varlık olması sebebiyle, markanın yarattığı etkileri ölçmenin zor olması nedeniyle metotlar güvenilir sonuçlar vermemektedir. 

Geliştirilen değerleme modellerini üç ana başlık altında toplayacak olursak; Finansal modeller, Pazarlama bakış açısıyla geliştirilmiş modeller ve Karma modellerdir. 

Finansal modeller, tek taraflı ve statik olmaları, marka değerini etkileyen diğer değişkenleri göz ardı etmeleri sebebiyle, şirketin pazarlama politikası ve ağı gibi farklı değişkenleri de değerleme sürecine katan matematiksel modelleri geliştirme ihtiyacı doğmuştur. Bu sebeple, marka değerleme çalışmalarında, elde edilen tüm verileri değerlendirebilen, en az iki matematiksel model kullanılarak detaylı çalışmalar yapılmalıdır.

Şirket Değerleme Raporu

Şirket değeri hesaplanırken teknik analiz ve temel analiz yapılarak, söz konusu şirketin gerçek değeri ortaya çıkarılır. Bunu yaparken şirketin cari durumu ve gelecekteki ekonomik şartlar da dikkate alınır.

Tasfiye Değeri Yöntemi 

• Tasfiye değeri, faaliyetin kesin bir şekilde durdurulması durumunda şirketin değeridir.
• Tasfiye değeri, iradi ya da mecburi bir tasfiye düşünülüp düşünülmediğine göre farklılık göstermektedir. Zira, bu durumlarda tasfiyenin az çok zor şartlarda gerçekleştirilmesi söz konusu. İradi tasfiye, her aktif kalemi için en iyi fiyatın elde edilmesi amacıyla aktif varlıkların makul bir süre zarfında satılmasıdır. Mecburi tasfiyede ise, aktif varlıklar mümkün olduğunca çabuk bir şekilde, çoğunlukla bir seferlik açık artırmada satılmaktadır.

Yeniden Yapma Değeri Yöntemi 

• Kurulu bir tesisin yeni baştan inşa edilebilmesi için yapılacak harcamaların toplamı yeniden yapma değerini verecektir. Diğer bir ifade ile, değerlemeye konu tesisin değerleme tarihinde, bütün özellikleri ile özdeş olduğu bir tesisi elde etmenin maliyetidir.

İşleyen Teşebbüs Değeri Yöntemi

• İşleyen teşebbüs değeri (going-concern-value), pazar değerinin araştırılmasında kullanılan bir kavramdır. İşletmenin bir bütün olarak devredilmesi halinde bulanacak değer olarak tanımlanır .
• Sinerji etkisine göre bütünün değeri parçaların değerlerinin toplamından daha fazla olacaktır. Dolayısıyla işleyen teşebbüs değerine göre işletmenin bir bütün olarak değeri onun parçalarının değerleri toplamından daha büyüktür. Bu yöntemde değerin hesaplanmasında işletmenin mevcut kazançlarının yanında gelecekte elde edebileceği potansiyel kazançlarının da dikkate alınması gerekmektedir.
• Şerefiye dikkate alınarak firma değeri denkliği;
• İşleyen Teşebbüs Değeri=Net Aktif Toplamı+Şerefiye

İndirgenmiş Nakit Akımları (Net Bugünkü Değer) Yöntemi

İskonto edilmiş nakit akışları yöntemi hesaplanırken şu aşamalar izlenecektir.

• Varlıkların ve yükümlülüklerin ayrımı yapılır, unsurlar tanımlanır (gelirler, yatırımlar, amortismanlar, vergiler, işletme sermayesi, diğer varlıklardaki artışlar/ azalışlar)   
• Geçmiş yıllar nakit akımları incelenir
• Nakit akımlarını etkileyen kalemlerin tahmini yapılır
• Genel varsayımlar ve çeşitli senaryoların (iyimser, kötümser ve normal) varsayımları belirlenir
• Nakit akımları tahmin edilir
• İskonto oranı tahmin edilir
• Artık değer (residual value) bulunur
• İndirgenmiş nakit akımları ile kullanılmayan fazla arsa, arazi ve stokların değeri toplanır bu toplamdan borçların bugünkü değeri çıkarılarak firma değerine ulaşılır
• Sonuçlar analiz edilir.  

Nakit Akımlarının muhasebe hesap kalemleriyle bulunması 

• Vergi ve faiz öncesi kâr (+)
• Amortismanlar (+)
• Vergi ödemesi (+)
• Temettü Ödemesi (-)
• Orta/Uzun vadeli kredi itfası (-)
• Nakit artışı (azalışı) (-)
• Ticari alacaklar artışı (azalışı) (-)
• Diğer alacaklar artışı (azalışı) (-)
• Stoklar artışı (azalışı) (-)
• Diğer cari aktif artışı (azalışı) (-)
• Kısa vadeli kredi artışı (azalışı) (+)
• Ticari borçlar artışı (azalışı) (+)
• Diğer borçlar artışı (azalışı) (+)
• Diğer cari pasif artışı (azalışı) (+)
• İşletme sermayesi ihtiyacı (-)
• Yatırımlar
• Kapasite artırıcı yatırımlar (-)

• İdame/yenileme yatırımları (-)
• Orta/Uzun vadeli kredi (+)
• Kıdem tazminatı karşılığı (+)
• Nakit sermaye artırımı (+)

=NAKİT AKIMLARI

Emsal Değeri Yöntemi 

• Emsal değer (benzer alım satımlar), gerçek bedeli bilinmeyen veya bilinemeyen bir varlığın, satılması durumunda benzerlerine göre sahip olacağı değer olarak tanımlanabilir.
• Değerlenecek varlığa emsal teşkil edecek benzer bir varlığın piyasada alınıp satılması durumunda, piyasada oluşan değer baz alınarak bir değer tespiti yapılabilir. Tespit edilen değer emsal değer olarak adlandırılmaktadır. Emsal değer yöntemi gayrimenkullerin alınıp satılmasında daha çok kullanılan bir yöntemdir.
• Emsal değere göre bir bina ya da arsanın değeri, binanın ya da arsaya emsal teşkil edebilecek, çevresinde bulunan benzer bina ve arsaların en son alım satım fiyatları dikkate alınarak hesaplanmaktadır.

Net Aktif Değeri Yöntemi 

• Net aktif değer, en basit şekilde varlıkların cari piyasa koşullarında satılmaları durumunda elde edilebilecek nakit miktarı olarak tanımlanabilir. Varlıkların elde tutulmayıp, normal koşullar altında satılmaları durumunda sağlanacak gelirlerden, yapılan giderlerin çıkarılması ile net aktif değere ulaşılmaktadır. Diğer bir anlatımla, varlıkların tarihi maliyetlerinin cari değerlere dönüştürülmesiyle bulunmaktadır.

Net aktif değer (NAD);

NAD=AD – BD

AD: İşletmenin aktiflerinin piyasa değeri, BD: İşletmenin borçlarının piyasa değeri.

Piyasa Değeri – Defter Değeri Yöntemi 

• Şirket Değeri=Seçilen Sektörün veya Piyasanın Ortalama PD/DD Oranı * Şirketin Defter Değeri (Öz Sermaye)

Ekspertiz Değeri Yöntemi 

• Ekspertiz değerinin diğer bir tanımı; “Şirket varlıklarının, ilgili uzmanlar tarafından varlıkların yaşları, kapasiteleri, teknolojileri, benzer varlıkların piyasa değerleri gibi faktörler göz önüne alınarak belirlenen değerdir” şeklinde tanımlanmıştır.
• Eksper, bilgi ve uzmanlığı nedeniyle görüşüne başvurulan kişidir. Değer tespitine konu varlığın rayiç değerin eksperler tarafından tespit edilmesinde ulaşılan değer, ekpertiz değerdir. Şirket açısından ekspertiz değer, sabit varlıkların piyasa fiyatları ile elden çıkarılması halinde elde edilecek değerdir. Ekspertiz değeri yöntemi firmanın piyasa durumunu, ürünlerini veya yönetimin becerilerini dikkate almaz. Bu yöntem daha çok varlık satışı olduğunda başvurulmaktadır.

Amortize Edilmiş Yenileme Değeri (Yeniden Değerlenen Net Aktif Yöntemi) 

• Yeniden değerlenen özvarlık değerleme yöntemi, özvarlık değeri yönteminden elde edilen bir yöntem olup, varlıkların tarihi maliyetlerinin cari değerlere dönüştürülmesi işleminden oluşmaktadır. Cari değerlere dönüştürülen varlıklar işletmenin değerini, varlıklardan borçların çıkarılması ile özvarlığın değeri belirlenmektedir. Yöntemi, özvarlık (net aktif) değeri yönteminden ayıran temel nokta, varlıkların tarihi maliyetlerinden cari değerlere yükseltilme olgusudur.

Temettü Verimi Yöntemi 

• Kâr dağıtımının hisse senetleri degeri üzerinde etkili oldugu ve hisse senedinin bugünkü değerinin, beklenen temettülerin bugünkü değerine eşit olacağı kabul edilmektedir.
• TV == Hisse Başına Ödenen Temettü / Hisse Senedi Piyasa Değeri

PO: Hisse senedi değeri

DT: Elde edilmesi beklenen temettü geliri

TV: Temettü verimi.          

Piyasa Kapitalizasyon Değeri Yöntemi 

• Hisseleri borsada işlem gören şirketlerin hisselerinin piyasa değeri ile hisse adedinin çarpımıyla bulunan değer piyasa kapitalizasyon değeridir (PKD).

Defter Değeri Yöntemi

Defter değeri (muhasebe değeri), belirli bir tarihte, tarihi değerle kayıtlı varlıkların muhasebe kayıtlarına göre belirlenmiş değeridir.       

Arbitraj Fiyatlama Modeli (Arbitrage Pricing Model-APM) 

• Arbitraj Fiyatlama Modelinde menkul kıymet getirisinin sektördeki ve piyasadaki faktörler tarafından oluşturulduğu ve getiri ile risk arasında pozitif ilişkinin varlığı kabul edilir. Bu faktörler gayri safi milli hasıla, enflasyon, para arzı, faiz gibi değişkenlerdir. Menkul kıymet sayısı arttıkça sistematik olmayan risk düşecek, fakat sistematik risk değişmeyecektir. Menkul kıymetin getirisi, risksiz faiz oranı ile değişken faktörlere göre menkul kıymetin taşıdığı risklerin toplamı olarak ifade edilmektedir.

Fiyat/Kazanç Oranı Yöntemi

Fiyat/Kazanç (F/K) oranı (Price/Earnings Ratio), işletmenin her 1 TL’lik hisse senedi başına düşen net kârına karşılık, yatırımcıların kaç TL. ödemeye razı olduklarını gösteren bir orandır.

• “Fiyat/Kazanç oranı bir şirket hissesinin piyasada oluşan fiyatının hisse başına elde edilen net kâr miktarına (veya şirket piyasa kapitalizasyon değerinin şirketin vergi sonrası net kârına) oranıdır. Değerleme yapılacak şirket için, şirketin kendi oranı ve/veya benzer şirketlerin ortalaması ile Şirket hisselerinin nominal değeri çarpılarak şirket değerine ulaşılır.”

Fiyat/Nakit Akım Oranı Yöntemi

F/NA=Hisse Senedi Piyasa Fiyatı / Hisse Senedi Başına Nakit Akım

Diğer bir ifadeyle F/NA oranı;

• F/NA=Hisse Senedi Piyasa Fiyatı / Hisse Başına Düşen Nakit Akımı (Net Kâr+Amortisman)
• Şirket Değeri=Seçilen Sektörün veya Pazarın Ortalama F/NA Oranı * Şirket Nakit Akımı
• F/NA oranının diğer bir tanımı şöyledir: “Bir şirketin değerini belirlerken başka şirketlerin verilerinden yararlanabilen bir metoddur. Fiyat/Nakit Akımı Oranı, bir şirketin piyasada oluşan hisse fiyatının şirketin hisse başına düşen nakit akımına oranıdır. Karşılaştırma yapılacak olan şirketin verileri ile bir veya birkaç oran belirlenir ve değerleme yapılacak şirketin nakit akımıyla çarpılarak bir değere veya değer aralığına ulaşılır.”